از همان روزهای اول شیوع بیماری کرونا، درست در زمانی که انسان‌ها نگران نفس کشیدن و آسیب دیدن ریه‌هایشان بودند، محیط زیست فرصتی برای چاق کردن نفس و پاکسازی ریه‌هایش به دست آورد، انگار حالا نوبت زمین شده بود تا سهم هوایش را از انسان‌ها بگیرد.
با ورود ویروس کرونا در حالی که زندگی میلیاردها نفر در جهان مختل شد و مرز مبتلایان به بیماری از ۶ میلیون شهروند گذشت، همین ویروس برای کره زمین (محیط زیست) منشأ تحولات مثبتی شد.
اما آیا این تحولات مثبت در دوران پساکرونایی نیز ادامه پیدا خواهد کرد و یا تنها کرونا به مثابه‌ی مسکنی برای محیط زیست است تا برای مدتی آسیب‌های وارد شده را تسکین دهد؟
هرچند در ابتدا باید به این نکته توجه داشت که ویروس کرونا در کنار مزایایی که برای محیط زیست به همراه آورده معایبی نیز داشته است که هرکدام در نوع خود قابل توجه است، در این مقاله تاثیر بازی دو جانبه کرونا بر محیط زیست را بررسی خواهیم کرد.
در حالی که بیش از نیمی از جمعیت جهان در قرنطینه و یا شبه قرنطینه به سر می‌برند این امر خود به خود باعث کاهش تردد و کاهش مصرف‌گرایی در دنیا شد. کاهش چشمگیر فعالیت‌های صنعتی، ممنوعیت سفر و محدودیت عبور و مرور در سراسر جهان، از تأثیرات مثبت کرونا بر محیط زیست است.
سطح آلودگی هوا در برخی کشورها و مناطق کاهش چشمگیری نشان داده است چرا که ویروس کرونا باعث شد رفت و آمدهای مدام مردم برای حضور در محل کار کاهش یابد و بسیاری از سفرهای داخلی و خارجی متوقف شود.
توقف اجباری در تولید گازهای گلخانه‌ای، آلاینده‌های هوا، پسماندها و فاضلاب‌های صنعتی و حتی تخریب منابع طبیعی توسط انسان‌ها می‌توان به عنوان مزایای اجباری ویروس کرونا برای محیط زیست یاد کرد.
تمامی این موارد باعث شد که بتوانیم بار دیگر زمین را زیبا و پاک رویت کنیم، آسمان آبی این روزها حس خوشآیندی را برایمان رقم می‌زند. از جمله مشاهده آبزیان مختلف در نزدیکی آب‌راه‌های کشورهای مختلف گرفته تا دیدن پرسه حیوانات، زا‌د‌و‌ولد جانوران و مهاجرت پرندگان بخش‌های مطبوع این بحران بیماری بشمار می‌آید.
نکته جالب توجه‌ای که در این میان می‌توان به آن اشاره کرد رویت شدن قله اورست پس از سالها از منطقه کاتماندو در نپال است که به دلیل کاهش شدید آلودگی هوا صورت گرفته است.
همچنین تحقیقات نشان دادند گاز مونواکسید کربن که عمدتا توسط اتومبیل‌ها تولید می‌شود، در مقایسه با سال ۲۰۱۹ تقریبا ۵۰ درصد کاهش یافته است. از طرفی تولید گاز دی‌اکسید کربن که از طریق گرم کردن کره زمین در تغییرات آب وهوایی سهم دارد، نیز در ماه‌های اخیر کاهش چشمگیری یافته است. همچنین سطح میانگین دی اکسید نیتروژن که ارتباط تنگاتنگی با مصرف سوخت‌های فسیلی دارد، امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۶ درصد کمتر بوده است.
همان‌طور که گفته شد به طور قطع در کنار این مزایا، محیط زیست از بحران کرونا آسیب‌هایی نیز دیده است، یک آسیب چالش برانگیز، قرنطینه و ماندن پیوسته مردم در خانه است. از معضلات این پدیده، افزایش مصرف آب و مواد شوینده است، استفاده بی‌رویه از آب، شوینده و مواد ضد عفونی موجب تولید فاضلاب بیشتر می‌شود. افزایش فاضلاب باعث تهدید بیشتر منابع آب زیرزمینی و کاهش منابع آب آشامیدنی خواهد شد.
از دیگر مضرات کرونا بر محیط زیست تولید و استفاده از ماسک‌های جراحی، دستکش و تجهیزات حفاظتی است که افزایش قابل توجهی داشته است به طوری که در حال حاضر بسیاری از دولت‌های دنیا در پی ذخیره‌سازی هرچه بیشتر این اقلام هستند. اگر چه همه ما نسبت به ضرورت استفاده از این محصولات آگاه هستیم اما واقعیت این است که به تولید زباله‌های پلاستیکی در این بحران با شدت زیادی افزوده شده است.
عدم توجه برخی مراکز به پروتکل‌های جمع‌آوری زباله‌های پزشکی و بیمارستانی به واسطه ماهیت آلوده‌کننده و غیر بهداشتی آن است. بی‌توجهی به تجمیع زباله‌های عفونی و خانگی ممکن است زمینه‌ساز بروز موج دوم همه‌گیری این بیماری شود.
در این روزها ضدعفونی کردن معابر از دیگر مواردی بوده که برای خیلی از علاقه‌مندان محیط زیست نگرانی ایجاد کرده است. استفاده از مواد ضد عفونی کننده در عملیات گندزدایی و تاثیر آن بر محیط زیست و نفوذ بر سفره‌های زیرزمینی به یکی از دغدغه‌های اصلی و جدی دوستداران طبیعت و حیات وحش تبدیل شده است.
در نگاه کلی گرچه کرونا آسیب‌های اجتماعی و مشکلات اقتصادی با خود به همراه داشت اما ورود این ویروس تلنگری برای انسان بود تا در حفظ محیط زیست پویا باشیم و به زمین فرصت نفس کشیدن دهیم.
با توجه به اینکه آینده کرونا را نمی‌توان پیش بینی کرد در رابطه با پایداری معایب و مزایای این ویروس در حوزه‌های زیست محیطی نیز نمی‌توان اظهار نظر قطعی کرد اما آنچه مسلم است کروناویروس آثار مثبت و منفی قابل تاملی در حوزه محیط زیست داشته است. باید منتظر ماند و دید محیط زیست پساکرونایی چقدر از این تاثیرات ویروس را پس از پایان کرونا با خود به همراه خواهد داشت.
Persian