۱۰ فیلم ایرانی برای شب‌های بلند پاییز

شاید برای علاقه‌مندان به فیلم، چالش بزرگ این باشد که جدیدترین فیلم‌ها، از بهترین کارگردانان را زودتر ببیند. سرعت تولید فیلم در ایران نسبت به سینمای روز دنیا بسیار کمتر است و تولیدات سینمایی جهان در سال، چندین برابر سینمای ایران است.
این تولیدات کم، از طرفی سبب می‌شود؛ فیلم‌بین‌ها کمتر فیلم خوب و جدیدی را از دست بدهند اما در تاریخ سینمای ایران فیلم‌هایی هم هستند که مهجور مانده‌اند و یا کمتر به آن‌ها پرداخته ‌شده است. در این مقاله تلاش شده تعدادی از فیلم‌های کمتر دیده‌شده از کارگردانان مطرح ایرانی را به شما معرفی کنیم.
البته بدیهی است ممکن است تعدادی از فیلم‌های این لیست را دیده باشید یا به نظر شما فیلم‌های معرفی‌شده فیلم‌های معروفی باشد اما این مسئله هم نسبی است و هم مثال نقض بسیار دارد.
در این مقاله فیلم‌ها به قبل یا بعد از انقلاب تقسیم‌نشده‌اند و به جنبه‌های دیگر فیلم پرداخته شده است.

ترتیب فیلم‌ها براساس حروف الفبا است.

باد ما را با خود خواهد برد، ساخته عباس کیارستمی (۱۳۷۸)

بازیگران: بهزاد دورانی، فرزاد سهرابی
عباس کیارستمی در ۵۹ سالگی یعنی در سال ۱۳۷۸ شاعرانه دیگری ساخت. کیارستمی این بار در یکی از روستاهای کردنشین غرب ایران، داستان گروه فیلم‌سازی را روایت می‌کند که برای فیلم‌برداری از آیین عزاداری مردمان منطقه چند روزی مهمان این روستا هستند. به آن‌ها سرنخی داده‌شده که پیرزنی در حال مرگ است و این گروه در این روستا انتظار مرگ پیرزن را می‌کشند. این خلاصه‌ای از داستان فیلم است.
باد ما را با خود خواهد برد، داستان مرگ است و تولد! داستان ارزش زیستن آدمی داستان زندگی!

نام فیلم باد ما را با خود خواهد برد، برگرفته از شعری سروده فروغ فرخزاد شاعر فقید ایرانی است.
از نکات جالب این فیلم همانند دیگر آثار کیارستمی بازی گرفتن استادانه او از بازیگران بومی و نا بازیگران است.

تنگسیر، ساخته امیر نادری (۱۳۵۲)

بازیگران: بهروز وثوقی، پرویز فنی زاده، جعفر والی، نوری کسرایی
نگو زار ممد! بگو شیر ممد!
امیر نادری در ۲۸ سالگی یعنی در سال ۱۳۵۲ یکی از بهترین فیلم‌های ایرانی، قهرمان‌محور را ساخت.
زائر محمد معروف به زار ممد از اهالی تنگستان استان بوشهر است. برای وصول طلب خود به شهر یعنی بوشهر می‌آید. زار محمد از وعاظ و بزرگان بوشهر که خود را مرد خدا می‌دانند طلب دارد و زمانی که طلبش وصول نمی‌شود و او را تحقیر می‌کنند؛ برای وصول طلب، به کارهایی دست می‌زند که باعث می‌شود یکی از ماندگارترین شخصیت‌های انتقام جوی سینمای ایران خلق شود.
داستان فیلم در شهر بوشهر فیلم‌برداری شده است.

تنگسیر داستان انتقام است، داستان گندیدن نمک‌ها، داستان حال زار انسان محتاج!
از نکات قابل‌توجه فیلم می‌توان به بازی شاهکار بهروز وثوقی و روانشاد پرویز فنی زاده اشاره کرد.
این فیلم بر اساس رمانی به نام تنگسیر نوشته صادق چوبک ساخته شده است.

چند کیلو خرما برای مراسم تدفین، ساخته سامان سالور

بازیگران: محسن تنابنده، محسن نامجو، نادر فلاح و حسن رشیدقامت
سامان سالور در ۲۹ سالگی یعنی در سال ۱۳۸۴ احتمالاً بهترین فیلم خود تا به امروز را ساخته است.
چند کیلو خرما برای مراسم تدفین، فیلمی تلخ است که داستان (صدی و یدی) با بازی محسن تنابنده و نادر فلاح که کارگران پمپ‌بنزینی متروکه هستند و کسب‌وکار آن‌ها مدتی است در رکود است و در زمستانی سخت در انتظار رئیس خود هستند.
این فیلم داستان بازماندگان دنیای مدرن است، داستان انتظار بشر برای طلوع خورشید!
این فیلم داستان چنگ زدن انسان برای بقا است در دل یخزدگی‌ها!

بازی‌های این فیلم همواره تحسین مخاطبان و منتقدان را در برداشته است. محسن تنابنده به اعتقاد بسیاری بهترین بازی خود را در این فیلم داشته است.

خانه‌ای روی آب، ساخته بهمن فرمان آرا (۱۳۸۰)

بازیگران: رضا کیانیان، هدیه تهرانی و عزت‌الله انتظامی
رستگاری چیست؟
بهمن فرمان آرا در شصت‌سالگی یعنی در سال ۱۳۸۰ فیلم خانه‌ای روی آب را ساخت.
داستان فیلم، داستان زندگی یک دکتر مجرب به نام رضا سپید نام است که نقش آن را رضا کیانیان بازی می‌کند. او براثر یک تصادف کودکی را زیر می‌گیرد و داستان فیلم ازآنجا آغاز می‌شود و به زندگی شخصی دکتر بسط پیدا می‌کند. مواجهه‌ی دکتر با فرزندش، پدرش، معشوقه‌اش و کودک بیمار ما را با وجوه مختلف شخصیت و داستان زندگی دکتر آشنا می‌کند.

خانه روی آب داستان عواقب اعمال انسان است، داستان بهشت و جهنمی که گویی در همین دنیا قرار دارد، خانه روی آب داستان همسایگی مرگ زندگی است.

درخت گلابی، ساخته داریوش مهرجویی (۱۳۷۶)

بازیگران: همایون ارشادی، گلشیفته فراهانی و نعمت‌الله گرجی
داریوش مهرجویی پس از موفقیت‌هایی که در اواخر دهه شصت خورشیدی کسب کرد، بانامی پرآوازه در پنجاه‌وهشت‌سالگی یعنی در سال ۱۳۷۶ به سراغ یک داستان عاشقانه رفت. داستان گلابی وحشی داستان نویسنده‌ای میان‌سال به نام محمود است که درگیر عشقی نافرجام و قدیمی است. محمود به باغ خانوادگی از پناه می‌برد تا داستان نیمه‌تمام خود را تمام کند اما سایه سنگین عشق قدیمی در زمان نوجوانی، او را به کوچه‌باغ کودکی می‌برد.

درخت گلابی داستان درگذشته ماندن‌ها است. داستان زخم‌های نیمه‌باز و داستان چشمان اشک‌بار!
داریوش مهرجویی این عاشقانه را با تأثیر از داستان کوتاهی از گلی ترقی نوشته است.

سوته دلان، ساخته علی حاتمی (۱۳۵۶)

بازیگران: بهروز وثوقی، جمشید مشایخی، فخری خوروش و شهره آغداشلو
همه عمر دیر رسیدیم
در سال ۱۳۵۶ علی حاتمی در ۳۳ سالگی فیلمی پیشرو به نام سوته دلان ساخت.
علی حاتمی از ستاره آن سال‌های سینمای ایران، یعنی بهروز وثوقی در فیلم خود بهره برد. این فیلم یکی از تفاوت‌های اصلی بهروز وثوقی با دیگر بازیگران آن زمان و حتی حال حاضر سینمای ایران را به‌خوبی نمایان می‌کند. تفاوتی که باعث شد در اوج شهرت و محبوبیت خود را در فیلمی جدید با گریمی غیرمتعارف به چالش بکشد.
این فیلم داستان خانواده ظروفچی است. حبیب برادر بزرگ این خانواده است و روانشاد جمشید مشایخی نقش حبیب را بازی می‌کند و مجید برادر دیگر خانواده است که نقش او را بهروز وثوقی ایفا می‌کند.

مجید دارای معلولیت ذهنی است و خانواده ظروفچی در مواجهه با مجید و امیال او با چالش‌هایی مواجه می‌شود که درصدد برطرف کردن نیازهای او هستند.
داستان سوته دلان داستان ازخودگذشتگی‌ها است، داستان یک عاشق، داستان یک برادر!
این فیلم در گریم سینمایی ایران انقلابی به وجود آورد در برخی از منابع ذکرشده که فرم سر بهروز وثوقی در فیلم موجب شده جسمی دو‌کیلویی در مدت فیلم‌برداری به سر او متصل باشد.

شهر زیبا، ساخته اصغر فرهادی (۱۳۸۲)

 

بازیگران: ترانه علیدوستی، فرامرز قریبیان و بابک انصاری
اصغر فرهادی، پرافتخارترین کارگردان ایرانی در ۳۱ سالگی دومین فیلم بلند خود یعنی شهر زیبا را ساخت. موفقیت‌های فیلم‌های اخیر فرهادی به‌قدری بوده که کمتر به فیلم‌های نخست او پرداخته‌شده است.
شهر زیبا، روایت جوانی است که به جرم کشتن یک دختر در کانون اصلاح تربیت به سر می‌برد اما حال در ۱۸ سالگی زمان اعدام او فرارسیده. خواهرش و دوستش درصدد گرفتن رضایت از پدر مقتول برمی‌آیند.

شهر زیبا داستانی از لایه‌ی زیرین اجتماع است، داستان عشقی نه اساطیری بلکه معمولی مثل مردم کوچه و بازار!
شهر زیبا داستان تقلا برای غرق نشدن در مرداب است.

کاغذ بی خط، ساخته ناصر تقوایی (۱۳۸۰)

بازیگران: هدیه تهرانی، خسرو شکیبایی، جمشید مشایخی و جمیله شیخی
ناصر تقوایی از شناخته‌شده‌ترین کارگردانان ایرانی است. او در شصت‌سالگی یعنی در سال ۱۳۸۰ آخرین فیلم خود تا به امروز را ساخته است.
داستان فیلم، داستان یک زوج به نام‌های جهانگیر و رویا است. نقش جهانگیر روانشاد خسرو شکیبایی و نقش رویا را هدیه تهرانی بازی کرده است.
این زوج زندگی معمولی دارند. رویا شیفته نوشتن است و در کلاس‌های فیلم‌نامه‌نویسی ثبت‌نام می‌کند. او درگیر نوشتن یک داستان می‌شود که مرز میان واقعیت یعنی زندگی شخصی‌اش و داستان برای او از میان می‌رود.

در این فیلم کشمکش‌های ذهنی رویا مخاطب با خود همراه و به چالش می‌کشد.
کاغذ بی خط داستان هیولای خفته در ذهن انسان است، داستان تفاوت‌ها و شباهت‌های رویا و واقعیت زندگی!

کندو، ساخته‌ی فریدون گله

بازیگران: بهروز وثوقی، داوود رشیدی، رضا کرم‌رضایی و جلال پیشواییان
تنهاتر از انسان در لحظه‌ی مرگ
ساده‌تر از شبنم رو سفره‌ی برگ
فریدون گله کارگردان فقید مازندرانی در ۳۵ سالگی یعنی در سال ۱۳۵۴ خورشیدی یکی از معروف‌ترین فیلم‌های موج نو سینمای ایران را ساخت. کندو داستان ابی با بازی بهروز وثوقی است که همراه هم‌بندی‌اش از زندان آزاد می‌‌شود و در بدو آزادی‌اش در بازی ترنا به هم‌بندی‌اش آقا حسینی با بازی روانشاد داوود رشیدی می‌بازد و او حکم می‌کند که ابی از خیابان لاله‌زار تا میدان تجریش به ۷ کافه سر بزند و در آنجا مجانی نوشیدنی و غذا بخورد. ابی حکم را می‌پذیرد و هفت‌خوان قهرمان داستان آغاز می‌شود.

کندو داستان اختلاف طبقاتی‌های عیان جامعه‌ی آن روز تهران است که گویی در جهان امروز هم نمود دارد. کندو داستان نرسیدن‌ها است. داستان مست شدن‌ها برای فراموشی است. کندو داستان کندو است.
موسیقی این فیلم همراه با بازی بهروز وثوقی، از نقاط عطف این فیلم است.

مرگ یزدگرد، ساخته بهرام بیضایی (۱۳۶۰)

بازیگران: سوسن تسلیمی، مهدی هاشمی، یاسمن آرامی، امین‌ تارخ، کریم اکبری مبارکه و علیرضا خمسه
پس یزدگرد به‌سوی مرو گریخت و به آسیابی درآمد. آسیابان او را در خواب به طمع زر و مال بکشت…
بهرام بیضایی در ۴۳ سالگی یعنی در سال ۱۳۶۰ بر اساس نمایشنامه‌ای به قلم خودش فیلم ماندگار مرگ یزدگرد را ساخت. مرگ یزدگرد در بستر تاریخ روایت می‌شود. داستان گریختن یزدگرد سوم ساسانی از دست اعراب را روایت می‌کند که پس از فتح ایران به دست اعراب ناچار به فرار می‌شود و به خانه آسیابانی فرتوت می‌رود و پس از مدتی امیران یزدگرد به دنبال پادشاه فراری به خانه آسیابان می‌آیند.
فیلم مرگ یزدگرد هیچ‌گاه اکران رسمی نشده ولی همواره در زمره مهم‌ترین آثار سینمای ایران قرار داشته است.

مرگ یزدگرد داستانی تاریخی را روایت می‌کند اما به دلیل تلاقی این فیلم با اولین سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی بسیار حائز اهمیت است.
مرگ یزدگرد داستان تکرار تاریخ است، داستان رنج یک ملت، داستان شوق رهایی، مرداب و اسارت!