داشتن دهانی سالم و خوش‌بو، نه‌تنها نشان‌دهنده‌ی رعایت بهداشت فردی است، بلکه نقش مهمی در افزایش اعتمادبه‌نفس و بهبود کیفیت روابط اجتماعی ایفا می‌کند. بسیاری از مشکلات دهان و دندان، مانند بوی بد دهان، التهاب لثه و تجمع پلاک‌های باکتریایی، تنها با مسواک و نخ دندان به‌طور کامل برطرف نمی‌شوند. در این میان، دهانشویه به‌عنوان یکی از محصولات مکمل مراقبت دهانی، جایگاهی ویژه پیدا کرده است.

دهانشویه‌ها با ترکیبات ضدعفونی‌کننده و آنتی‌باکتریال خود، محیط دهان را پاکسازی کرده و به کاهش میکروب‌ها، پیشگیری از بیماری‌های لثه، و ایجاد حس طراوت و تمیزی کمک می‌کنند. استفاده منظم از دهانشویه، نه‌تنها به بهداشت دهان کمک می‌کند، بلکه زیبایی لبخند و سلامت کلی دهان و دندان را نیز ارتقاء می‌دهد.

در این مقاله، به اهمیت استفاده از دهانشویه در روتین بهداشت دهان می‌پردازیم، مزایا و انواع مختلف آن را بررسی می‌کنیم، و راهنمایی‌هایی برای انتخاب محصول مناسب ارائه خواهیم داد.

طریقه مصرف دهانشویه

نحوه استفاده از دهانشویه کار پیچیده‌ای نیست. به‌طور خلاصه دهانشویه مایعی است برای شستشوی دهان و دندان‌ها. این مایع حاوی مواد ضدعفونی‌کننده و ترکیبات فعال دیگری است که برای کاهش باکتری‌های دهان، جلوگیری از پوسیدگی دندان، کاهش التهاب لثه و رفع بوی بد دهان استفاده می‌شود.

دهانشویه‌ها در انواع مختلفی تولید می‌شوند و هرکدام کاربرد خاصی دارند. به‌طورکلی می‌توان انواع دهانشویه ها را به دهانشویه‌های ضد میکروبی، دهانشویه‌های حاوی فلوراید، دهانشویه‌های ضدالتهاب و دهانشویه‌های مخصوص کودکان تقسیم کرد. حال بپردازیم به اینکه طریقه مصرف دهان‌شویه چگونه است.

خرید دهانشویه

اندازه‌گیری مقدار مناسب دهانشویه

یکی از مسائل مربوط به طریقه مصرف دهان شویه مقدار مصرف دهانشویه است که بهتر است از دندان‌پزشکتان بپرسید اما به‌طورکلی دستورالعمل مصرف آن روی بسته‌بندی یا روی جلد دهانشویه قید شده است و می‌توانید به‌راحتی از آن پیروی کنید. یک دستورالعمل کلی می‌گوید که معمولاً ۱۵ تا ۲۰ میلی‌لیتر از دهانشویه برای هر بار مصرف آن کافی است. معمولاً درپوش این محصولات دارای درجه‌بندی است، درعین‌حال می‌توانید از سرنگ برای اندازه‌گیری مقدار مصرف استفاده کنید.

شستشوی کامل دهان

یکی از نکات مهم استفاده از دهان‌شویه شستشوی کامل دهان است. برای اثرگذاری دهانشویه، باید طریقه مصرف دهانشویه به‌درستی و دقت رعایت شود. مراحل شستشوی کامل دهان با دهانشویه ازاین‌قرار است:

• مسواک زدن و نخ دندان کشیدن: فکر نکنید با مصرف دهانشویه از دست مسواک زدن و نخ دندان کشیدن خلاص می‌شوید! قبل از استفاده از دهانشویه، حتماً باید دندان‌هایتان را مسواک زده و نخ دندان بکشید. با این کار، ذرات غذا و باکتری‌ها از روی دندان‌ها و لابه‌لای آن‌ها پاک‌شده و دهانشویه می‌تواند عملکرد مؤثری داشته باشد.
• قرقره کردن: مقدار مصرف دهانشویه را که با استفاده از درپوش مدرج یا سرنگ اندازه گرفته‌اید در دهان خود بریزید و آن را به مدت ۳۰ ثانیه تا ۱ دقیقه در دهان خود قرقره کنید. تمام قسمت‌های دهان ازجمله لثه‌ها، زبان و سقف دهان را باید با دهانشویه شسته شوند.
• تمرکز بر مناطق مختلف دهان: هنگام قرقره کردن دقت کنید تمام قسمت‌های دهان، ازجمله پشت دندان‌ها، اطراف لثه‌ها و زیر زبان شسته شوند.
• بیرون ریختن: پس از گذشت سی ثانیه تا یک دقیقه، دهانشویه را بیرون بریزید. نیازی نیست دهان خود را با آب بشویید، مگر اینکه توصیه دندان‌پزشکتان باشد یا در دستورالعمل استفاده از دهانشویه آمده باشد.

نکته مهم در طریقه مصرف دهان‌شویه:

• قورت ندهید: دهانشویه را نباید قورت دهید، زیرا مواد شیمیایی موجود در آن ممکن است مشکلاتی را برای سیستم گوارشی شما ایجاد کند.

عدم خوردن و آشامیدن بعد از مصرف دهانشویه

پس از استفاده از دهانشویه، باید مدتی برای خوردن و آشامیدن صبر کنید. مدت‌زمانی که لازم است از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید بستگی به نوع دهان‌شویه‌ای دارد که استفاده کرده‌اید. به‌طورکلی می‌توانید برای این منظور از دستورالعمل زیر پیروی کنید:

• دهانشویه‌های حاوی فلوراید: اگر از دهانشویه حاوی فلوراید استفاده کرده‌اید بهتر است حدود ۳۰ دقیقه تا یک ساعت پس از استفاده از آن، از خوردن یا آشامیدن بپرهیزید. با این کار به فلوراید فرصت می‌دهید تا روی دندان‌های شما بنشیند و از آن‌ها محافظت بهتری به عمل آورد.
• سایر دهانشویه‌ها: برای سایر انواع دهانشویه، معمولاً نیازی نیست که به مدت طولانی صبر کنید. بااین‌حال، بهتر است بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه صبر کنید تا دهانشویه بتواند تأثیرش را روی دهان شما کامل کند.

چه چیزی را بعد از دهانشویه بخوریم یا بنوشیم؟

برای بسیاری افراد این سؤال مطرح است که پس از استفاده از دهانشویه، چه چیزی بخوریم یا بنوشیم تا بیشترین تأثیرپذیری را داشته باشد؟ پاسخ دقیق به این سؤال به نوع دهانشویه ای که استفاده کرده‌اید و هدف استفاده از آن بستگی دارد. به‌طورکلی، پس از استفاده از دهانشویه، باید مدتی صبر کرد تا دهانشویه تأثیرش را بگذارد اما پس از گذشت این مدت می‌توانید به نکات زیر دقت داشته باشید:

از خوردن و آشامیدن مواد غذایی و نوشیدنی‌های اسیدی (مانند آب‌نبات، نوشابه‌های گازدار و مرکبات)، مواد غذایی رنگی (مانند چغندر، توت‌فرنگی و قهوه) و مواد غذایی چسبنده مانند آدامس و کارامل که به دندان‌ها چسبیده و باعث ایجاد پلاک می‌شوند اجتناب کنید. این مواد می‌توانند ضمن آسیب به مینای دندان، اثر دهانشویه را بکاهند.

• آب: بهترین گزینه برای نوشیدن پس از استفاده از دهانشویه آب است. آب به پاک‌سازی دهان کمک کرده و از خشک شدن آن جلوگیری می‌کند.
• شیر: کلسیم موجود در شیر باعث تقویت مینای دندان می‌شود.
• غذاهای نرم و خنثی: غذاهای نرم و خنثی مانند پوره سیب‌زمینی، ماست و نان تست هم گزینه‌های مناسبی برای مصرف بعد از استفاده از دهانشویه است.

اما درهرحال از یاد نبرید که اگر دهانشویه شما حاوی فلوراید است، بهتر است حدود ۳۰ دقیقه تا یک ساعت پس از استفاده از آن، از خوردن یا آشامیدن خودداری کنید.

نکته مهم:

• مشورت با دندان‌پزشک: اگر می‌خواهید در مورد زمان مناسب برای خوردن یا نوشیدن پس از استفاده از دهانشویه اطلاعات دقیق‌تری کسب کنید، بهتر است با دندان‌پزشک خود تماس بگیرید؛ اما به‌طورکلی، صبر کردن برای مدتی کوتاه پس از استفاده از دهانشویه، به شما کمک می‌کند تا بیشترین تأثیرگذاری را از آن دریافت کنید.

چه زمانی باید از دهانشویه استفاده کنیم؟

حال که تا اینجا در مورد طریقه مصرف دهان شویه صحبت کردیم شاید این سؤال پیش بیاید که بهترین زمان برای استفاده از دهانشویه چه زمانی است؟

دهانشویه یک مکمل مناسب برای بهداشت دهان و دندان است، اما همچنانکه پیشتر گفتیم جایگزین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن نیست. بااین‌حال برای گرفتن بهترین نتیجه از مصرف آن بهتر است در زمان مناسب از آن استفاده کرد. برای استفاده از دهانشویه زمان مشخصی در طول شبانه‌روز نمی‌توان تعیین کرد، این بستگی به برنامه روزانه شما دارد و به ساعات خوردوخوراک و خواب شما وابسته است. بااین‌حال، به‌طورکلی دو زمان اصلی برای استفاده از دهانشویه پیشنهاد می‌شود:

• پس از مسواک زدن و نخ دندان کشیدن: بهترین زمان برای استفاده از دهانشویه زمانی است که شما نخ دندان کشیده و مسواک زده باشید. پس از تمیزکاری دندان‌ها، دهانشویه می‌تواند ضمن از بین بردن باکتری‌های باقی‌مانده و ذرات غذا از لابه‌لای دندان‌ها، احساس تازگی و پاکیزگی را در دهان خود احساس کنید.
• پس از مصرف غذاهای رنگی یا بدبو: استفاده از دهانشویه پس از مصرف غذاهایی که باعث تغییر رنگ دندان‌ها یا ایجاد بوی بد دهان می‌شود، می‌تواند این مشکلات را رفع کند.
• به توصیه دندان‌پزشک: در برخی موارد، ممکن است دندان‌پزشک برای درمان بیماری‌های دهان و دندان، استفاده از دهانشویه خاصی را تجویز کند.
• قبل از خواب: استفاده از دهانشویه قبل از خواب نیز مفید است، این کار به رفع خشکی دهان به‌خصوص اگر از خشکی دهان رنج می‌برید.
• پس از هر وعده غذایی: استفاده از دهانشویه پس از هر وعده غذایی به کاهش اسیدیته دهان و جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک شایانی می‌کند.

به‌طور خلاصه، بهترین زمان برای استفاده از دهانشویه زمانی است که احساس می‌کنید به استفاده از آن نیاز دارید یا زمانی که دندان‌پزشک شما به شما توصیه کرده است.

“با مسواک زدن دندان‌هایتان شروع کنید، با نخ دندان ادامه دهید و با دهانشویه آن را کامل کنید. به همین ترتیب، اگر نمی‌دانید که آیا قبل یا بعد از مسواک زدن از دهانشویه استفاده کنید، یک اجماع عمومی وجود دارد که استفاده از آن پس از مسواک زدن برای سلامت دهان و دندان شما مؤثرتر است.” منبع: definitivedental

مضرات استفاده بیش‌ازحد از دهانشویه چیست؟

مانند عموم محصولات بهداشتی، استفاده بیش‌ازحد از دهانشویه، علی‌رغم فوایدی که دارد، می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. برخی از مضرات استفاده بیش‌ازحد از دهانشویه به شرح زیر است:

• تغییر رنگ دندان‌ها: برخی از دهانشویه‌ها، به‌خصوص آن‌هایی که حاوی مواد رنگی هستند، می‌توانند سبب تغییر رنگ دندان‌ها بشوند.
• خشکی دهان: بسیاری از دهانشویه‌ها حاوی الکل هستند که استفاده از آن‌ها می‌تواند سبب خشکی دهان شود. خشکی دهان، پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه را افزایش می‌دهد.
• تغییر طعم و حس چشایی: استفاده طولانی‌مدت از دهانشویه ممکن است بر حس چشایی تأثیر بگذارد. این موضوع ممکن است باعث شود که طعم غذاها به‌درستی دریافت نشود.
• تجمع جرم: استفاده بیش‌ازحد از برخی دهانشویه‌ها می‌تواند سبب تجمع جرم بر روی دندان‌ها شود.
• تغییر تعادل باکتریایی دهان: دهانشویه‌ها باکتری‌های مضر دهان را از بین می‌برند، اما استفاده بیش‌ازحد از آن‌ها ممکن است باعث از بین رفتن برخی باکتری‌های مفید شود. این موضوع می‌تواند با برهم زدن تعادل باکتریایی دهان به رشد باکتری‌های مضر کمک کند.
• تحریک لثه‌ها: برخی از افراد ممکن است به مواد موجود در دهانشویه حساسیت داشته باشند. استفاده از دهانشویه می‌تواند باعث تحریک لثه‌های آن‌ها شود.

چه زمانی باید استفاده از دهانشویه را محدود کنیم؟

• دهانشویه‌های درمانی: دهانشویه‌های درمانی معمولاً برای دوره‌های کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند و استفاده طولانی‌مدت از آن‌ها می‌تواند عوارضی را ایجاد کند.
• دهانشویه‌های حاوی الکل: اگر دهان شما خشک است یا به الکل حساسیت دارید، توصیه می‌شود به سراغ دهانشویه‌های بدون الکل بروید.
• کودکان: کودکان باید تحت نظر والدین و به مقدار توصیه‌شده از دهانشویه استفاده کنند.

چه زمانی باید به دندان‌پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت داشتن هرکدام از علائم زیر پس از استفاده از دهان‌شویه، باید به دندان‌پزشک مراجعه کنید:

• تغییر رنگ دندان‌ها
• خشکی شدید دهان
• سوزش یا درد در دهان
• تغییر در حس چشایی
• خونریزی لثه

دهانشویه مناسب کامپوزیت

برای دندان‌های کامپوزیت، دهانشویه‌هایی که فاقد الکل باشند و خاصیت ضد التهاب و ضد باکتری داشته باشند، مناسب‌ترند. چون الکل می‌تواند باعث خشکی مخاط دهان و ممکن است به سطح کامپوزیت آسیب بزند یا باعث رنگ‌پذیری شود.

نکات مهم در انتخاب دهانشویه برای دندان‌های کامپوزیت:

• فاقد الکل باشد.
• حاوی فلوراید باشد تا به تقویت دندان‌ها کمک کند.
• ضد التهاب و ضد باکتری باشد (مثلاً حاوی کلرهگزیدین به مدت کوتاه، اما تحت نظر دندان‌پزشک).
• دهانشویه‌های طبیعی با عصاره‌هایی مثل آلوئه‌ورا یا بابونه نیز می‌توانند مناسب باشند.

دهانشویه‌های پیشنهادی:

• دهانشویه‌های مخصوص دندان‌های حساس و بدون الکل.
• دهانشویه حاوی فلوراید که به محافظت مینای دندان کمک کند.
• اگر دندان‌پزشک توصیه کند، دهانشویه‌های با کلرهگزیدین به مدت کوتاه و طبق دستور.

دهانشویه مناسب لمینیت

برای دندان‌های لمینیت هم مثل دندان‌های کامپوزیت، باید از دهانشویه‌هایی استفاده کرد که آسیب کمتری به سطح لمینیت بزنند و باعث تغییر رنگ نشوند.

ویژگی‌های مهم دهانشویه مناسب برای لمینیت:

• بدون الکل (Alcohol-free)، چون الکل می‌تواند باعث خشکی و تغییر رنگ لمینیت شود.
• فاقد مواد ساینده و قوی که ممکن است سطح لمینیت را مات کنند.
• دارای فلوراید برای تقویت دندان‌های طبیعی زیر لمینیت.
• اگر ضد عفونی یا ضد التهاب است، بهتر است ملایم باشد و زیر نظر دندان‌پزشک استفاده شود.

نکته مهم:
در صورت بروز حساسیت یا التهاب، بهتر است با دندان‌پزشک مشورت کنید و از شوینده‌های مخصوص تجویز شده استفاده کنید.
استفاده روزانه از دهانشویه‌های ساده بدون الکل و با فلوراید معمولاً مناسب است.
توصیه:
دهانشویه‌های بدون الکل و ملایم نظیر Listerine Zero یا محصولات مشابه.
دهانشویه‌های فلورایددار برای تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی.

دهانشویه دندان های حساس

اگر دندان‌های حساسی دارید، هنگام خرید دهانشویه باید دقت کنید دهانشویه‌ای انتخاب کنید که به کاهش حساسیت کمک کند و در عین حال دهان را ضدعفونی و تمیز نگه دارد، بدون اینکه باعث تحریک بیشتر شود.

ویژگی‌های دهانشویه برای دندان‌های حساس:

• بدون الکل (Alcohol-free) تا دهان و لثه خشک و تحریک‌پذیر نشوند.
• حاوی مواد کاهش‌دهنده حساسیت مثل نیترات پتاسیم (Potassium Nitrate) یا فلوراید (Fluoride).
• ملایم و غیر تحریک‌کننده.
• تقویت‌کننده مینای دندان و محافظت‌کننده از عاج دندان.

برخی نمونه مواد موثر در دهانشویه‌های دندان حساس:

• فلوراید برای استحکام مینای دندان.
• نیترات پتاسیم که به کاهش تحریک عصب کمک می‌کند.
• مواد ضد التهاب و آرام‌بخش.

نکته:
بهتر است قبل از استفاده مداوم، با دندان‌پزشک خود مشورت کنید تا دهانشویه مناسب وضعیت خاص شما تجویز شود.
نمونه برندهای شناخته شده در این زمینه (بسته به کشور و موجودی):
Sensodyne Pronamel Mouthwash
Colgate Sensitive Pro-Relief Mouthwash
Listerine Sensitive (بدون الکل و ملایم)

اگر دندان‌هایتان ارتودنسی دارد، مطلبویژگی مهم یک مسواک خوب برای ارتودنسی را حتما بخوانید.

سخن آخر

دهانشویه مکمل مفیدی برای حفظ بهداشت دهان و دندان است، اما استفاده بیش‌ازحد از آن ممکن است عوارضی را به دنبال داشته باشد. قبل از استفاده از هر نوع دهانشویه بهتر است با دندان‌پزشک خود مشورت کنید تا نوع و مقدار مصرف مناسب آن برای شما تعیین کند.