هر کشوری با فرهنگ، سیاست و تاریخ خود، داستان‌هایی دربر دارد که با توجه به ساختار و روایت، می‌تواند در سراسر دنیا محبوب و پرفروش شود. رمان و داستان‌های ایرانی نیز پر از شگفتی و روایت‌های ناب هستند که با مطالعه آن‌ها می‌توانیم ادبیات ایران را زنده نگه‌داریم.
با این حال این روزها که بازار ترجمه داستان‌های انگلیسی، فرانسوی، آمریکایی و کشورهای دیگر داغ است، توجه به نویسندگان و ادبیات ایران کمتر شده است. ادبیات ایران با قدمتی بیش از هزار سال، در صورتی زنده می‌ماند که خوانندگان و دوستداران ادبیات به آن توجه بیشتری کنند.
اگرچه در دهه‌های گذشته رمان و داستان کوتاه‌های شاهکاری نوشته شد و نویسندگان بزرگی باعث افتخار ما شدند، در این سال‌ها نویسندگان جوان نیز تمام تلاش خود را می‌کنند تا نقش مهمی در بازیابی و نگهداری از ادبیات ایران کنند. در این راستا ما سعی کردیم ۶ رمان ایرانی معاصر، پرفروش و ماندگار را معرفی کنیم تا افراد بیشتری ترغیب به خواندن آن‌ها و در نتیجه زنده نگه‌داشتن ادبیات ایران شوند.
اهمیت مطالعه رمان ایرانی
اگر به کتاب‌های پیش از انقلاب جمهوری اسلامی ایران نگاهی بیندازیم، شاهد حضور درخشان نویسندگان مشهوری همچون صادق هدایت، جلال آل‌احمد، محمدعلی جمال‌زاده و… هستیم که تغییر بزرگی در ادبیات کهن ایران به وجود آورده‌اند تا ادبیات نو و معاصر در ایران رنگ و بوی دیگری به خود بگیرید.
اما دهه ۶۰، ۷۰ و ۸۰ خورشیدی سکوت وهم‌انگیزی در ادبیات داستانی ایران شکل گرفت و همین مسئله باعث شد که توجه بسیاری به ادبیات کشورهای دیگر، به‌جز ایران جلب شود و بسیاری ادبیات معاصر را ناپخته و عامه‌پسند (در برخی موارد آبکی) تصور کنند و افرادی همچون محمود دولت‌آبادی و شمیم بهار نیز کم‌رنگ شوند.
اما عصر تکنولوژی تنها در معایب و سرعت خلاصه نمی‌شود و فوایدی از جمله افزایش آگاهی در میان جوانان به وجود آورد. در حقیقت در سال‌های اخیر بارها شاهد تشکیل گروه‌های کتابخوانی و معرفی رمان و داستان کوتاه‌های ایرانی در شبکه‌های مجازی بوده‌ایم که همین مسئله باعث شد که سکوت ادبیات ایرانی شکسته شود و بار دیگر قدرت خود را در ظاهری امروزی به رخ بکشد.
ادبیات بخش مهمی از تاریخ، فرهنگ و حتی سیاست را شکل می‌دهد و در طول تاریخ بارها شاهد قدرت آن در جوامع و زندگی فردی بوده‌ایم. اما ادبیات تنها زمانی قدرت می‌گیرد که زنده بماند و تنها راه بازیابی ادبیات داستانی و نمایشی ایرانی، مطالعه رمان و داستان‌های ایرانی است.
۱٫ همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها اثر رضا قاسمی
«بیخود نیست بعضی‌ها رادیو را به تلویزیون ترجیح می‌دهند. وقتی آدم فقط صدا را بشنود تخیلش حد و مرز نمی‌شناسد.»
رمان همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها در سال ۱۳۸۰ برنده جوایز بهترین رمان گلشیری، منتقدین مطبوعات و مهرگان ادب شد و روایتی عجیب دارد که باعث شده در این چند سال اخیر، مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به کتابخوانی قرار گیرد.
این کتاب رضا قاسمی بارها شما را شگفت‌زده می‌کند، چرا که راوی غیرقابل‌اعتماد است و زمان در چند وجه روایت را شکل می‌دهد. در واقع ادبیات طنز و روایت متفاوت این رمان ایرانی، شبیه به هیچ کتاب ایرانی نیست و همین مسئله جایگاه کتاب را ویژه می‌کند.
روایت این رمان درباره تعدادی از مهاجران ایرانی در طبقه ششم یک ساختمان در فرانسه است که روای داستان را به شیوه‌ای متفاوت بیان می‌کند. اگر اهل مطالعه هستید، احتمالاً متوجه می‌شوید که تنها فردی که در بسیاری از کتاب‌ها قابل‌اعتماد است، راوی می‌باشد، اما راوی این کتاب نه تنها قابل‌اعتماد نیست، بلکه مخاطب را به سوی هزارتویی می‌برد که احتمالاً با اتمام کتاب نیز راه رهایی وجود ندارد.
۲٫ سووشون اثر سیمین دانشور
«خوب که فکرش را مى‌کنم مى‌بینم همه‌ى ما در تمام عمرمان بچه‌هایى هستیم که به اسباب‌بازی‌هایمان دل‌خوش کرده‌ایم و واى به روزى که دل‌خوشی‌هایمان را از ما مى‌گیرند، یا نمى‌گذارند به دل‌خوشی‌هایمان برسیم.»
رمان سووشون یکی از اثرهای مهم سیمین دانشور و ادبیات ایران محسوب می‌شود. داستان سووشون در جنگ جهانی دوم در ایران اتفاق می‌افتد و روایتی عاشقانه را رقم می‌زند. نگاه زنانه سیمین دانشور باعث شده که درک متفاوتی از سیاست برای خوانندگان رمان سووشون شکل گیرد.
نکته قابل توجه این رمان فارسی، شخصیت پردازی‌های دقیق است. در واقع خواننده چنان با شخصیت‌ها عجین می‌شود که نه روایت و نه خواننده یکدیگر را رها نمی‌کنند. زری و یوسف از کاراکترهای اصلی داستان هستند که مشکلات سیاسی و اجتماعی، زندگی شخصی آنان را تحت شعاع قرار می‌دهد و روایت جذابی را شکل می‌دهد.
۳٫ برج سکوت اثر رضا منایی
در عصر سرعت و تکنولوژی حاضر، افراد کمتری سراغ رمان‌های طولانی می‌روند، اما رضا منایی برخلاف جریان عامه‌پسند حرکت کرد و رمان سه جلدی برج سکوت را ارائه داد که متأسفانه با وجود ساختار جذاب و متفاوت، مورد توجه افراد کمی قرار گرفته، اما همان تعداد خواننده و منتقد این اثر را درخشان دانسته‌اند.
البته ناگفته نماند که برخی از اثرهای هنری به‌خصوص در ادبیات، سال‌ها بعد مورد ستایش قرار می‌گیرد که همین مسئله مایه تأسف است و به نظر می‌رسد با خواندن این رمان، باید آن را از سکوت خارج نماییم.
نام اثر (برج سکوت) اشاره‌ای به برج خموشان زرتشتیان دارد که در گذشته مرده‌‌هایشان را بالای برجی رها می‌کردند تا غذای لاشخوران شوند. انتخاب اسم کتاب و اسم شخصیت‌ها که راوی خود را حرمله هیچ آبادی می‌نامد، نشان از آن است که شما یک داستان عادی نخواهید خواند.
برج سکوت داستان معتادی است که ذهن سیال او باعث می‌شود که روایت‌ها را به صورت هذیان با زبان عامیانه و کوچه‌بازاری کسی که بسیاری از افراد از آن دور هستند یا نگرش منفی نسبت به آن دارند، بخوانید. همین مسئله باعث می‌شود که شخصیت اصلی در انزوایی شبیه به آخرالزمان قرار گیرد و بارها شاهد لامکانی و لازمانی در داستان شویم.
جالب است بدانید که نوشتن رمان برج سکوت ۷ سال طول کشیده و تحقیقات قابل توجهی برای نوشتن آن صورت گرفته است. همچنین توجه به جزئیات و شخصیت پردازی شجاعانه نویسنده، باعث تفاوت این اثر شگفت‌انگیز شده که شما را در دنیای عجایب خود غرق می‌کند.
۴٫ راهنمای مردن با گیاهان دارویی اثر عطیه عطارزاده
«در جهان ما همه چیز حافظه دارد، نه این که فقط ما آدم‌ها این طور باشیم، نه. مادر می‌گوید حتى گیاهى که کنده و خردش کرده هم خاطره‌ى دشت‌ها و صحراها را با خودش دارد، خاطره‌ى کسانى را که به دستش گرفته‌اند و این طرف و آن طرف برده‌اندش. این طور است که مى‌گذارم حافظه‌ى دستانم به کار بیفتد و کارى مى‌کنم که از هیچ کس برنمی‌آید. بله، من مى‌توانم با چشمان بسته، تنها با لمس یک گیاه، نامش را بگویم.»
اگر با ادبیات ایران قهر هستید و می‌خواهید با آن ارتباط نزدیک‌تری پیدا کنید و یک اثر متفاوت را بخوانید، توصیه می‌کنیم از رمان کوتاه مردن با گیاهان دارویی اثر عطیه عطارزاده غافل نشوید. این اثر در بخش ادبیات مدرن قرار دارد و توانست مخاطبان بسیاری به خود جلب کند.
روایت داستان از زبان دختری نابینایی است که خواننده را با ذهن سیال و وهم‌آلود خود همراه می‌کند. این کتاب که اولین اثر عطیه عطارزاده است، بسیاری از منتقدان را شگفت‌زده کرده، چرا که ساختار داستان می‌توان تغییر بزرگی در ادبیات مدرن فارسی ایجاد کند.
۵٫ زمین سوخته اثر احمد محمود
احمد عطا با نام هنری احمد محمود یکی نویسندگان بزرگ معاصر سبک رئالیسم است که با رمان‌هایی همچون همسایه‌ها و زمین سوخته، جایگاه ویژه در ادبیات ایران دارد. زمین سوخته یکی از شاهکارهایی است که روایتی از جنگ ایران و عراق را بیان می‌کند که هیچ شباهتی به ادبیات دفاع مقدس ندارد و بسیاری از منتقدان بر این باورند که تاکنون هیچ رمانی به اندازه زمین سوخته نتوانسته فاجعه جنگ را به این شیوایی بیان کند.
زنده یاد احمد محمود هنگامی که خبر فوت برادرش را در جنگ ایران و عراق می‌شنود، خود را از تهران به جنوب می‌رساند و شاهد جنگ و رنج و مشکلات مردم می‌شود که همین مسئله باعث تولد کتاب زمین سوخته می‌شود.
داستان با حمله غیرمنتظره عراق به ایران آغاز می‌شود که باعث می‌شود بسیاری از خانواده‌ها از اهواز به شهرهای دیگر مهاجرت کنند. اما در یک خانواده پرجمعیت، ۴ نفر از افراد خانواده در اهواز می‌مانند که جنگ از نگاه آنان به تصویر کشیده می‌شود.
۶٫ سال بلوا اثر عباس معروفی
عباس معروفی که با رمان سمفونی مردگان خوش درخشید، با شاهکار دیگری به نام سال بلوا در سال ۱۳۷۱ ظاهر شد و ثابت کرد که یک نویسنده معاصر می‌تواند بیش از یک اثر درخشان ارائه دهد و در تاریخ ادبیات ماندگار بماند.
روایت سال بلوا یک روای ندارد و ذهن سیال نویسنده باعث شده که جاذبه داستان بیشتر گردد. داستان عاشقانه این رمان ایرانی در جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتد و اتفاقات اجتماعی و سیاسی به گونه‌ای انکارناپذیر بر شخصیت‌ها تأثیر می‌گذارد.
نکته قابل توجه این کتاب، خود نویسنده است که توانسته به خوبی احساسات زنانه را به تصویر بکشد و مشکلات زنان در یک جامعه مردسالارانه را بیان کند. این موفقیت را به می‌توان با شخصیت پردازی هوشمندانه نویسنده مرتبط ساخت که مخاطب بتواند به سادگی در ذهن کاراکتر راه پیدا کند.
Persian