شلوار جین از معدن‌های قرن نوزدهم تا استایل خیابانی امروز، مسیری طولانی آمده است. دوام، راحتی و انعطاف در ست‌کردن باعث شده این پارچه نیلگون چیزی فراتر از یک مد یا ترند گذرا باشد. در این مطلب، داستان تولد جین از ثبت رسمی در سال ۱۸۷۳ تا جهانی‌شدنش را مرور می‌کنید؛ سپس به ریشه‌ی نام «جین» و «لی»، نقش سینما و جنگ جهانی دوم در محبوبیت آن و چند حقیقت جالب درباره دنیم و رنگ نیلی می‌رسیم. پس تا انتها همراه ما باشید.
شلوار جین از کجا شروع شد؟
روایت مدرن جین با همکاری لوی اشتراوس و جاکوب دیویس گره خورده است. دیویس خیاطی خلاق بود و برای تقویت نقاط پرفشار شلوار کار، ایده‌ی پرچ های فلزی را به کار برد. ترکیب این نوآوری با پارچه‌ی مستحکم دنیم و واردات پارچه توسط لوی، سرانجام به ثبت رسمی طرح در ۲۰ مه ۱۸۷۳ انجامید. از همین‌جا، شلوار جین از یک پوشش کارگاهی محلی به محصولی استاندارد و قابل تولید در مقیاس گسترده تبدیل شد.
در نخستین نسخه‌ها، فیت‌ها فاق‌بلند و کاربردی بودند؛ جیب‌ها عمیق، دوخت‌ها دوبله و نخ‌ها ضخیم. جزییاتی مثل برچسب یا پرچم قرمز کنار جیب پشت و نخ های نارنجی هماهنگ با پرچ های مسی در برخی مدل‌ها به امضای بصری برندها تبدیل شد و به شناسنامه‌ی جین شکل داد.
نام جین از کجا آمد و چرا در ایران به آن لی میگوند؟
درباره نام‌گذاری شلوار جین دو فرضیه رایج مطرح است:
دنیم (Denim): این اسم را بسیاری برگرفته از de Nîmes («ساخت نیم/شهر نیم در فرانسه») می‌دانند؛ پارچه‌ای با بافت مورب که استحکام خوبی دارد.
جین (Jeans): نام جین را به Bleu de Gênes ( آبی جنوا شهری در ایتالیا) نسبت می‌دهند؛ اشاره به پارچه یا لباس های مقاوم دریانوردان دارد.
در زبان روزمره، به لباس دوخته‌شده از دنیم می‌گوییم جین. در ایران اما نام «لی» به‌واسطه‌ی شهرت جهانی برند Lee جا افتاد و کم‌کم به‌جای خود شلوار به کار رفت، نمونه‌ای از تبدیل نام برند به نام عام.
جین چگونه به لباسی جهانی و فراگیر تبدیل شد؟
جین برای دهه ها لباس کار باقی ماند، اما سه عامل فرهنگی آن را به جهان پرتاب کرد:
- سینمای وسترن و استایل کابویی که از دهه های میانی قرن بیستم محبوب شد
- جنگ جهانی دوم که طی آن سربازان آمریکایی خارج از خدمت هم جین می‌پوشیدند و این پوشش را به کشورهای دیگر بردند
- فرهنگ پاپ از ستاره‌های موسیقی و سینما تا استایل خیابانی که جین را از یک لباس کارگاهی به همگانی و بعد به یک نشانه و نماد تبدیل کرد.
از آن پس، جین به‌جای یک ژست اعتراضی یا لباس کاری، تبدیل به زبان مشترک پوشش روزمره شد: بی‌سن و سال، قابل انعطاف و همیشه قابل ست‌کردن.
پارچه دنیم و رنگ نیلی
دنیم با بافت مورب (twill) شناخته می‌شود؛ تار و پودی که زاویه‌ی ریز مورب را روی سطح پارچه ایجاد می‌کند و نتیجه، دوام و نشستن بهتر روی بدن است. رنگ‌آمیزی سنتی دنیم با نیل (Indigo) انجام می‌شد و امروز نسخه‌های سنتتیک آن هم به‌کار می‌رود. نتیجه‌ی فرایند های شست‌وشو و پرداخت (واش) می‌تواند از دارک واش های تیره و تمیز تا لایت واش های روشن و وینتیج را بسازد؛ هر کدام حال و هوای خاص خودشان را دارند و بر رسمی یا کژوال بودن استایل اثر می‌گذارند.
۱۰ حقیقت جالب درباره شلوار جین
- پرچ‌های فلزی ابتدا روی جیب‌های جلو و حتی پشت نصب می‌شدند؛ بعداً برای راحتی مصرف‌کننده، در جیب عقب پوشانده یا حذف شدند.
-
نخ نارنجی در برخی مدل‌ها با رنگ پرچ‌های مسی هماهنگ شد و به امضای بصری بعضی برندها تبدیل شد.
-
برچسب/پرچم کنار جیب پشت راهی برای متمایزسازی محصول در میان رقبا بود و بعدها هویت بصری برندها را تقویت کرد.
-
فیت‌های اولیه فاق‌بلند بودند؛ با گسترش کاربرد، فیت‌ها و قدها متنوع شد (راسته، اسکینی، بوت‌کات، واید…).
-
دنیم ≠ جین: دنیم نام پارچه است؛ جین نام لباس دوخته‌شده از آن.
-
واش‌ها زبان بیان جین‌اند: دارک‌واش رسمی‌تر دیده می‌شود؛ لایت‌واش کژوال‌تر.
-
دیسترس (Distress) یعنی کهنه‌کاری/ساییدگی عمدی؛ از محو ملایم تا پارگی کنترل‌شده.
-
بی‌سن‌وسالیِ جین واقعی است: از نوزاد تا سالمند، با تنظیم فیت و استایل قابل‌پوشیدن است.
-
ست‌پذیری بالا: از تی‌شرت و کتانی تا یقه‌اسکی و پاشنه‌دار؛ با چند اصل ساده، جین تقریباً همه‌جا جواب می‌دهد.
-
جهانی‌شدن تولید: امروز بخش بزرگی از دوخت و تکمیل جین در کشورهای مختلف انجام می‌شود؛ زنجیره‌ای جهانی از پنبه تا پوشاک.
پرسش های متداول
چرا به جین می‌گوییم «لی»؟
به‌خاطر شهرت جهانی برند Lee، نام برند در گفتار روزمره به‌جای خودِ شلوار به کار رفت—مثل نمونه‌هایی که اسم برند جایگزین نام کالا می‌شود. از نظر فنی، «جین» همان لباس دوخته‌شده از پارچه دنیم است.
فرق دنیم و جین چیست؟
دنیم پارچه است (بافت مورب، معمولاً رنگ‌شده با نیل). جین لباس دوخته‌شده از دنیم است (مثل شلوار، کت، سارافون و…).
لایت‌واش و دارک‌واش یعنی چه و کی بپوشیم؟
لایت‌واش: روشن، کژوال، مناسب روزمره و تابستان؛ با سفید/کرم و رنگ‌های ملایم عالی می‌شود. دارک‌واش: تیره و تمیز، مناسب اسمارت‌کژوال/شب؛ با مشکی، سرمه‌ای و سفید شارپ ست‌های مرتب می‌سازد.
چطور از جین نگهداری کنیم که رنگ ندهد؟
پشت‌ورو و با آب سرد بشویید، جدا از لباس‌های روشن. خشک‌کن داغ استفاده نکنید و در سایه خشک کنید. شست‌وشوی کمتر و تهویه‌ی بیشتر به ماندگاری رنگ کمک می‌کند.
سخن پایانی
همانطور که دیدیم، شلوار جین فراتر از یک مد زودگذر، یک داستان بلند از نوآوری، دوام و تحول فرهنگی است. از پرچ‌های مسی جاکوب دیویس تا تسخیر دنیای فشن توسط لوی اشتراوس، این پوشاک با دوام و همه‌کاره، جایگاه خود را به عنوان کاربردی‌ترین لباس در کمد جهانی تثبیت کرده است. خواه آن را جین بنامید، خواه به دلیل قدمت برندها در ایران، لی؛ این پارچه‌ی نیلگون، نمادی از آزادی، راحتی و استایلی جاودانه باقی خواهد ماند. از این که با بانی‌مگ همراه بودید و این سفر جذاب به دنیای شلوار جین را با ما به پایان رساندید، سپاسگزاریم.
بیشتر بخوانید:
