پسته یکی از خشکبارهای خوشمزه و پرطرفدار است که خواص بسیاری دارد. کمتر کسی را می‌توان یافت که طعم و مزه پسته را دوست نداشته باشد. این خشکبار باارزش که درعین‌حال با ذائقه همه افراد سازگار است، برای کمک به کاهش کلسترول و سلامتی قلب بسیار مفید است. در این مقاله از بانی مگ، به سراغ پسته رفته‌ایم تا با آن بیشتر آشنا شوید.
پسته از کجای تاریخ سر برآورده؟
باستان‌شناسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که پسته در ۶۷۵۰سال قبل از میلاد مسیح، وجود داشته و به‌عنوان یک منبع غذایی معمول، شناخته می‌شد. طبق بررسی باستان‌شناسان به‌احتمال فراوان این خشکبار مقوی، بیشتر در فلات ایران رشد می‌کرده و در قرن اول میلادی، رومی‌ها درختان پسته را از آسیا به اروپا برده‌اند؛ این درختان ابتدا در سرزمین روم و در جنوب اروپا، سپس در کشورهای شمالی قاره آفریقا کاشته شده‌اند.
پسته، آجیلی پرطرفدار
پسته هنگامی که به ثمر می‌رسد و هنوز روی درخت است، پوستۀ سختِ سبز رنگی اطرافش را احاطه کرده که این پوسته در طول رسیدن پسته به رنگ زرد و قرمز درمی‌آید؛ در این مرحله پسته رسیده و که اصطلاحاً می‌گویند پسته لبخند زده است. بااینکه پسته خندان به دلیل تروتازه بودنش طرفداران زیادی دارد اما برای ماندگاری پسته در تمام فصول نیاز است که بیشتر حجم تولیدشده، خشک، فرآوری و روانه بازار شود. پسته خندان با پوسته بیرونی زرد و قرمز نهایت تا دو ماه می‌تواند تازه بماند و پس از گذشت یک ماه معمولاً فرآیند خشک شدن آن شروع می‌شود.
پسته چه خواصی دارد؟
پسته خواص بسیاری دارد و باید در رژیم سالم غذایی افراد قرار گیرد تا به‌سلامتی قلب و گردش خون کمک کند. در ادامه به چند مورد از دیگر خواص پسته اشاره می‌کنیم.
- پسته به سبب وجود چربي‌هاي غيراشباع، مقدار کلسترول خون را پايين آورده و از بيماري‌های قلبي جلوگيری مي‌کند.
- باعث عملکرد درست مغز شده و آرامش‌بخش است.
- حاوی آنتی‌اکسیدان است و از پيشرفت بيماری‌هایی خاص مانند سرطان جلوگیری می‌کند.
- پسته به جذب ويتامين‌های A ، D ، E ، K کمک می‌کند.
- به دلیل داشتن مقدار زیادی از فیبرها به هضم غذا و کنترل قند خون کمک می‌کند.
- ضربان قلب را کنترل و برای کاهش فشارخون بسیار مفید است.
- به دلیل وجود فسفر از ضعف و خستگی جلوگیری می‌کند.
- آهن موجود در پسته درمان مناسبی برای کم‌خونی است.
- به دلیل داشتن منیزیم از گرفتگی عضلات جلوگیری می‌کند.
انواع پسته کدامند؟
پسته ازلحاظ کیفیت، طعم، رنگ مغز، اندازه و رنگ پوسته‌ی سخت دور مغز، انواع مختلفی دارد. چند نمونه از معروف‌ترین پسته‌های ایرانی عبارت‌اند از:
- پسته اکبری
پسته خوش شکل و لوکسی است که جز گران‌ترین پسته‌ها محسوب می‌شود.
- پسته بادامی
این پسته، مغز بادامی شکلی و رنگ کدری دارد.
- پسته خنجری دامغان
نوعی پسته بادامی شکل است که دو لبه‌ی پوسته آن به شکل خنجر است.
- پسته شاه‌پسند دامغان
یک نوع پسته بادامی شکل است.
- پسته قزوینی
این پسته که به پسته کله بزی نیز مشهور است، مغز بادامی شکل و سبزرنگی دارد.
- پسته کله قوچی
این پسته مغز درشت و فندوقی شکلی دارد که درخت این مدل پسته بسیار پرثمر است.
- پسته اوحدی
این پسته که نوعی پسته کله قوچی است، مغز آن گرد و به شکل فندوق است.
- پسته احمدآقایی
این پسته پوسته سفید رنگ و مغز قرمز رنگی دارد.
به‌غیراز این انواع پسته‌ای که وجود دارند، پسته‌ها را به دلیل فرآوری شدن یا نشدن آن‌ها، می‌توان به دودسته زیر تقسیم کرد:
- پسته بی‌نمک یا خام
این پسته بدون نمک است که طبیعی‌ترین حالت پسته بعد از خشک شدن به‌حساب می‌آید. - پسته شور
این پسته پرطرفدار را در مرحله فرآوری کردن، شور می‌کنند تا طعم لذیذی را به آن اضافه کنند.
خوردن پسته شور ضرری برای بدن ندارد و خواص آن با خواص پسته خام برابری می‌کند اما بهتر است افرادی که فشارخون بالایی دارند، پسته خام را به پسته شور ترجیح دهند.
درخت کوچکی که زیستگاه اصلی آن خاورمیانه است
درخت پسته، گیاه کویری مقاوم در برابر خاک شور است. این درخت خوشه‌ای از دو خوشه یعنی گل‌های نر و گل‌های ماده تشکیل می‌شود. خوشه نر این درخت گل‌های فشرده و متراکمی دارد و در خوشه ماده آن فاصله گل‌ها از یکدیگر زیاد است. خوشه گل‌های ماده دارای تخمدان هستند و تلقیح گل‌های ماده به‌وسیله باد انجام می‌گیرد. ریشه این درخت تا عمق بیشتر از دو متر به‌صورت عمودی در داخل خاک فرو می‌رود.
خشکسالی، آفت‌زدگی، آلوده شدن توسط حشرات و قارچ‌ها، تهدیداتی هستند که می‌توانند محصولات درخت بسته را از بین ببرند. درخت پسته هر دو سال به‌صورت متوسط می‌تواند ۵۰ کیلوگرم پسته ثمره بدهد که با توجه به طولانی بودن عمر این درخت می‌تواند برای کشاورز به لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه باشد.
درخت پسته به آفتاب و خاک زهکشی شده نیاز دارد و در برابر کم‌آبی، سرمای زمستان و گرمای تابستان مقاوم است اما رطوبت بالای هوا، باعث آسیب و پوسیدگی این درخت می‌شود. این درخت کهن آسیایی در خاک قاره آسیا در خاک ایران، سوریه، ترکمنستان و غرب افغانستان رشد می‌کند که در کشور ما سبزوار و سرخس از قدیمی‌ترین مناطق کشت پسته محسوب می‌شوند.
شهرهایی که امروز در ایران پتانسیل تولید پسته را دارند
با تغییرات شرایط آب و هوایی در دهه‌های گذشته، کاشت پسته در مناطق شمالی کشور نیز در کنار مناطق جنوبی، رواج یافته است. استان‌های اردبیل، كرمانشاه، كردستان، زنجان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و خراسان شمالی، طبق همین تغییر شرایط آب و هوایی به خواستگاهی برای رشد درخت پسته تبدیل شدند.
همه می‌دانند که شهرهای رفسنجان و دامغان مهد تولید پسته در دهه‌های گذشته بوده است؛ اما امروز شهرهای اطراف دریاچه ارومیه مثل شهر بناب و بسیاری از شهرهای خراسان شمالی شرایط اقلیمی چند ساله گذشته شهرهای استان کرمان به‌خصوص رفسنجان را پیدا کرده‌اند و پتانسیل تولید پسته باکیفیت را دارند.
جایگاه ایران در تولید پسته کجاست؟
در سال‌های اخیر همیشه کشورمان در بین ۷ کشوری که بیشترین تولید پسته را داشته‌اند، قرارگرفته است. تولید پسته در سال ۲۰۱۷ میلادی در ایران ۵۷۴۹۸۷ تن بوده است که ایران را در مقام نخست جهان جای داد. در طول دهه‌های گذشته شرایطی باعث دور ماندن ایران از مقام نخست تولید پسته در جهان شد اما بدون تردید باکیفیت‌ترین پسته جهان، همیشه در خاک ایران تولید شده است.
کدام کشور ها در تولید پسته پیشتازند؟
دو کشور اصلی در تولید و صادرات پسته ایران و آمریکا هستند که ۷۰ تا ۸۰ درصد تولید سالانه پسته در جهان در اختیار این دو کشور است. با اختلاف زیادی از این دو کشور، سوریه، ترکمنستان و افغانستان نیز تولید جهانی پسته را در دست دارند.
وجود برخی شرایط مانند خشکسالی شدید در ایران بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۳ سبب افت قابل توجه تولید پسته در ایران شد. تغییرات آب و هوایی، مدیریت ضعیف اقتصادی و تحریم‌های تجاری سبب شد ایران از جایگاه نخست تولید پسته دور شود و آمریکا این جایگاه را تصاحب کند. در این شرایط کشورهای همسایه ما مانند کشور گرجستان از این فرصت پیش‌آمده استفاده کردند تا پسته تولید خود را در بازارهای بین‌المللی عرضه کنند. در این سال‌ها، تقاضای بالای بازار جهانی و افت ارزش ریال سبب افزایش قیمت پسته شد.
پسته، هدیه‌ای متفاوت و خاص
هدیه دادن پسته در مناسبت‌هایی مانند عید نوروز یک انتخاب هوشمندانه و خاص است. شما می‌توانید برای هدیه دادن به دوستان و همکاران خود، پسته را انتخاب کنید؛ همچنین برای رفتن به مهمانی می‌توانید ظرفی از پسته را جایگزین شیرینی کنید. هدیه دادن پسته شما را به یک فرد متفاوت تبدیل می‌کند که انتخاب‌های جسورانه‌ای دارد.
از خواص و مزایای پسته و البته جایگاه آن در رژیم غذایی بسیار گفتیم. نظر شما چیست؟ آیا پسته در سبد غذایی شما جای دارد؟ برای ما از دغدغه‌های خود در زمینه تأمین مایحتاج نوروز بنویسید.
